Στο συντριβάνι της Γενεύης όπου εξέρχεται ο Ροδανός ποταμός, μισός τόνος νερού εκτινάσσεται ανά δευτερόλεπτο σε ύψος πάνω από 140 μέτρα με 200 χιλιόμετρα την ώρα και μια σχεδία δεμένη στη προβλήτα. Δεν ξέρω αν θα μπορούσε να υπάρξει κάτι πιο ταιριαστό σαν θέαμα μετά από το πέρασμα μου από την πλατεία Molard. Λίγο από Ταξίδι στα Κύθηρα στην Ελβετία, στη πλατεία πίσω από τα πολυτελή κτίρια των πολυεθνικών εταιριών, τραπεζών και ξενοδοχείων στον πύργο του 17ου αιώνα βρίσκεται εντειχισμένο το γλυπτό του Paul Belmondo, που δημιουργήθηκε το 1921. Geneve cite de refuge, στην αναπαράσταση η γυναικεία μορφή με την ασπίδα της σημαίας του καντονιού της Γενεύης απλώνει το χέρι της για να δεχτεί ή να σκαμπιλήσει, τον ανώνυμο πρόσφυγα που στη συγκεκριμένη περίπτωση έχει τα χαρακτηριστικά του Λένιν.

 

 

Η Γενεύη, απέχοντας μόλις λίγη ώρα με τα πόδια από τα σύνορα της Γαλλίας, αποτέλεσε μια «πόλη-εκκλησία», μια από τις πρωτεύουσες της Μεταρρύθμισης, ο πληθυσμός της οποίας διπλασιάστηκε μετά τις διώξεις των προτεσταντών και τη σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου μεταξύ του 1550- 1560. Η ίδρυση της μπορεί να οφειλόταν σε διωκόμενους Ιταλούς προτεστάντες και Γάλλους Ουγετόνους, ωστόσο το ρεύμα των ευρωπαϊκών επαναστάσεων του 1848 οδήγησε στη δημιουργία της Ελβετικής Ομοσπονδίας. Έκτοτε, εξαιτίας του φιλελεύθερου χαρακτήρα της χώρας, ακολούθησαν και άλλοι πρόσφυγες που κατέφτασαν στην πόλη, κομμουνάροι που γλίτωσαν την τρομοκρατία των Βερσαλλιών, εμιγκρέδες νάροντνικοι, παλινοστούντες εξόριστοι από τη Σιβηρία και επαναστάτες από τη Ρωσία που αντιμετώπιζαν τις διώξεις των Τσάρων.

Από την πόλη, είχαν περάσει μερικές από τις πιο γνωστές προσωπικότητες διανοουμένων επαναστατών του ευρωπαϊκού σοσιαλιστικού και αναρχικού κινήματος. Ο Αλεξάντερ Χέρτσεν(1852), ο Πίνχας Μπορούτς (1880), ο Νετσάγιεφ (1869), o Μπακούνιν (1860), ο Ντοστογιέφσκι το 1868, ενώ από τους Μενσεβίκους και τους Μπολσεβίκους, οι Πλεχάνωφ από το 1880 εώς το 1917 Τρότσκυ, το 1903, ο Ζηνόβιεφ το 1908, ο Μπουχάριν το 1914, Μαρτόφ το 1905, ο Λουνατσάρσκι το 1904, ο Σοκόλνικοφ το 1905.
Ανάμεσα σ’ αυτούς, βρέθηκαν η Κρούπσκαγια και ο Λένιν όπου έζησε συνολικά 7 χρόνια στην Ελβετία εκ των οποίων σχεδόν τα τέσσερα στη Γενεύη, το 1895, 1900, 1903-1905 και το 1908. Η πρώτη άφιξη του Λένιν στην πόλη έγινε όντας ήδη μέλος του Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος και έχοντας ήδη βεβαρημένο ιστορικό στην τσαρική αστυνομία, αφού είχε διαγραφεί από το Πανεπιστήμιο του Καζάν κατά τη συμμετοχή του στις φοιτητικές αναταραχές του 1887, ενώ συνελήφθη και φυλακίστηκε για τη δραστηριότητα που ανέπτυξε στην Αγία Πετρούπολη και την προπαγάνδα στους εργάτες.
Με βάση τον ιστορικό Peter Collmer, το χειμερινό εξάμηνο του 1906/7 σπούδαζαν περισσότεροι από 2.300 Ρώσοι φοιτητές σε ελβετικά πανεπιστήμια και οι 1.500 από αυτούς ήταν γυναίκες. Στην απογραφή του 1910, που επικαλείται ο ιστορικός, περίπου 8.500 άτομα από το ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας ζούσαν στη Ζυρίχη και στη Γενεύη.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«Χωρίς επαναστατική θεωρία δεν υπάρχει και επαναστατική δράση»: Η δημόσια βιβλιοθήκη της Γενεύης και η «Εταιρεία Φίλων της Ανάγνωσης» της οποίας ήταν μέλος στην Grande Rue 11 παρείχε στον Λένιν και σε άλλους τα βιβλία για την κατανόηση και ερμηνεία του κόσμου. Δίπλα στη δημόσια βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου της Γενεύης βρισκόταν το περίφημο Landolt café στην οδό Candolle. Μετά τη μελέτη έπρεπε να υπάρξει η πρώτη δοκιμασία των όσων είχαν διαβάσει καθώς και λίγη διασκέδαση. Δίπλα στο café Landolt και τη βιβλιοθήκη, για να είναι μέσα στα πράγματα, ήταν το σπίτι του Πλεχάνωφ στην οδό Candolle 6. Τον τελευταίο τον είχε γνωρίσει ήδη στην πρώτη του επίσκεψη ο Λένιν το 1895 και συνδέθηκε με την ομάδα για την «Απελευθέρωση της Εργασίας».

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Πάντως το café Landolt το οποίο λειτουργούσε μέχρι και τη δεκαετία του 1960 αλλά σήμερα μετά από διάφορες μετονομασίες και αλλαγές βρίσκεται υπό ενοικίαση, υπήρξε θέατρο ομηρικών αντιπαραθέσεων και συζητήσεων της αριστεράς. Δεν ξέρουμε αν μετά τη διάσπαση μεταξύ Μπολσεβίκων και Μενσεβίκων, που πραγματοποιήθηκε στο 2ο συνέδριο του Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος το 1903 και μετά το 3ο συνέδριο το 1905 όπου η απόστασή τους διευρύνθηκε, οι πρωταγωνιστές των αντίπαλων τάσεων (Λένιν, Μαρτόφ, Πλεχάνωφ) χρειάστηκε να αλλάξουν τραπέζια μέσα στο καφέ ή δημιουργήθηκαν άλλα στέκια.

Σε κάθε περίπτωση η Κρούπσκαγια στις Αναμνήσεις του Λένιν περιγράφοντας τη φιλία του Λένιν με τον Innokenty Fedenev το 1905 επισημαίνει πως ο Λένιν εξακολουθούσε να πηγαίνει. «Ο Ιννοκέντι συνήθιζε να τρώει μαζί μας, και μετά το δείπνο καθόντουσαν για πολύ ώρα συζητώντας τα σχέδια εργασίας και την κατάσταση που είχε προκύψει. Τα βράδια συναντιόντουσαν στο Café Landolt για να συνεχίσουν τις συζητήσεις τους. Ο Ίλιτς ήταν τόσο “μεθυσμένος από τη φιλοσοφία”, όπως τον αποκαλούσε, που μόλυνε τον Ιννοκέντι με αυτήν. Όλα αυτά συνέβαλλαν στο να τους φέρουν ακόμα πιο κοντά. Ο Ίλιτς έγινε πολύ προσκολλημένος στον Ινόκ (Ιννοκέντι) εκείνη την εποχή.»
Στην περιφερειακή εργατική γειτονιά Sécheron και στην «Carouge» (la place rouge) ή Caruzhka όπως την ανέφεραν οι Ρώσοι πολιτικοί πρόσφυγες ήταν η γειτονιά που έμεναν πολλοί/ες, το «κέντρο ανομίας» ανθρώπων με βεβαρημένο ιστορικό επαναστατικής δράσης που με πείσμα και χαρά εργάζονταν για την ανατροπή της αστικής κυριαρχίας. Σε αυτόν τον δρόμο, στην οδό Carouge 91 και 93, υπήρξαν και τα σημαντικά εκδοτικά εγχειρήματα με την εμπλοκή και ευθύνη του Λένιν οι εφημερίδες Vperyod, Προλετάριος και Iskra καθώς και η βιβλιοθήκη των Μπολσεβίκων.
Ξανά από τις Αναμνήσεις στον Λένιν, η Κρούπσκαγια μας βάζει στην ατμόσφαιρα της περιόδου αμέσως μετά την ήττα της επανάστασης του 1905 και την επιστροφή τους στη Γενεύη το 1908:

«Είχαμε εγκατασταθεί στη Γενεύη για τα καλά. Η μητέρα μου ήρθε και φτιάξαμε το σπίτι μας μόνοι μας σε ένα μικρό διαμέρισμα. Θεωρητικά, η ζωή μας μπήκε σε μια ομαλή ρουτίνα. Η Maria Ilynichna ήρθε κι αυτή από τη Ρωσία, και άλλοι σύντροφοι άρχισαν να φτάνουν. Θυμάμαι τον Skrypnik να φτάνει — μελετούσε τότε τα προβλήματα των συνεταιρισμών. Πήγα μαζί του ως διερμηνέας στον Ελβετό βουλευτή M.P. Sigg (ένας απαίσιος οππορτουνιστής). Ο Skrypnik συζητούσε για το συνεταιριστικό κίνημα μαζί του, αλλά αυτές οι συνομιλίες απέφεραν λίγα αποτελέσματα, γιατί ο Sigg και ο Skrypnik προσέγγιζαν το ζήτημα από διαφορετικές γωνίες. Η προσέγγιση του Skrypnik ήταν αυτή ενός επαναστάτη, ενώ για τον Sigg το συνεταιριστικό κίνημα δεν ήταν τίποτα άλλο παρά καλά οργανωμένο «μαγαζί». Ο Zynoviev και η Lilina ήρθαν από τη Ρωσία. Είχαν αποκτήσει ένα μωρό αγόρι και εγκαταστάθηκαν για να φτιάξουν μια φωλιά. Ο Kamenev και η οικογένειά του ήρθαν μετά την Αγία Πετρούπολη, όλοι βρήκαν τη ζωή βαρετή και νοσταλγική σε αυτή τη ήσυχη γωνιά της Γενεύης. Όλοι επιθυμούσαν να μετακομίσουν σε κάποιο μεγάλο κέντρο. Οι Μενσεβίκοι και οι Σοσιαλιστές-Επαναστάτες είχαν ήδη μετακομίσει στο Παρίσι. Ο Ιλίτς ήταν σε δίλημμα. Ένα πλεονέκτημα της Γενεύης ήταν ότι η ζωή εκεί ήταν φθηνότερη και παρείχε καλύτερες δυνατότητες για σπουδές. Τότε ήρθαν οι Lyadov και Zhitomirsky από το Παρίσι και μας παρότρυναν να πάμε εκεί. Χρησιμοποιήθηκαν διάφορα επιχειρήματα: 1. Θα μπορούσαμε να συμμετάσχουμε στο γαλλικό κίνημα; 2. Το Παρίσι ήταν μια μεγάλη πόλη και ήταν λιγότερο πιθανό να μας παρακολουθούν. Το τελευταίο επιχείρημα κλείδωσε την υπόθεση για τον Ίλιτς. Αργά το φθινόπωρο αρχίσαμε να προετοιμαζόμαστε να φύγουμε για το Παρίσι.
Στο Παρίσι περάσαμε τα πιο δοκιμαστικά χρόνια της μεταναστευτικής μας ζωής στο εξωτερικό. Ο Ιλίτς πάντα τα έβλεπε με βαριά αίσθηση. Συχνά παρατηρούσε αργότερα: “Τι διάβολος μας έκανε να πάμε στο Παρίσι!”. Δεν ήταν ο διάβολος που μας έσπρωξε εκεί αλλά η ανάγκη να μπούμε στη μάχη για τον μαρξισμό, τη μάχη για τον λενινισμό και το Κόμμα σε εκείνο το κέντρο των Ρώσων πολιτικών μεταναστών, όπως ήταν το Παρίσι κατά τα χρόνια της αντίδρασης».

Η διεύθυνση στην οποία έμεινε για μεγαλύτερο διάστημα ο Λένιν και η Κρουπσκαγιά στα έτη 1904 εως το 1905 όπου αναχώρησαν μετά την είδηση του ξεσπάσματος της επανάστασης στη Ρωσία, είναι στην οδό Plantaporrêts στο κτίριο με τον αριθμό 3. Στο εν λόγω οίκημα είναι η μοναδική σήμανση -που τουλάχιστον- εντόπισα που κάνει αναφορά για την σήμανση της ζωής του στην πόλη. «Ο Βλαντιμίρ Ιλίτς Ουλιάνοφ-Λένιν, ιδρυτής της Σοβιετικής Ένωσης, έζησε σε αυτό το σπίτι από το 1904 έως το 1905», αναφέρει η τιμητική πλακέτα που τοποθετήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 1967 υπό τους ήχους της «Διεθνούς» και την παρουσία του κυβερνήτη του Καντονιού της Γενεύης και του πρέσβη της ΕΣΣΔ. Σήμερα, πέρα από την πλακέτα η μόνη αναφορά σε διεθνή είναι ένα γωνιακό συνοικιακό παντοπωλείο.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η πόλη της Γενεύης μπορεί σήμερα να είναι πολύ πιο βαρετή για τους επαναστάτες απ’ όσο νόμιζε ο Λένιν αλλά δεν ισχύει το ίδιο και για τους ιστορικούς ή όσους θέλουν να αναζητήσουν τα ίχνη των επαναστάσεων του παρελθόντος. Παρ’ όλα αυτά ακόμα και σ’ αυτό αξίζει να κρατάμε μια επιφύλαξη για τη διαδρομή που μπορεί να πάρει η λενινιστική κληρονομιά· η κατάληψη του πανεπιστημίου MAIL της Γενεύης και οι ιστορικές κινητοποιήσεις ενάντια στην εξόντωση των Παλαιστινίων στη Γάζα ίσως είναι ένας προάγγελος μεγαλύτερων εξελίξεων που μπορεί να συμβούν και σε αυτήν εδώ τη γωνιά της Ευρώπης.

ο Βλαντιμίρ Ιλίτς
μακριά
στην Ελβετία,
ριγώντας
διαβάζει
‘φημερίδων σωρούς.
Μα τι μπορείς
να μάθεις από δαύτες;

Μαγιακόφσκι Βλαντιμίρ, Λένιν, Πάρνης Αλέξης (μετ.), εκδ. Καστανιώτη