Οι περισσότεροι αναγνώστες ήδη γνωρίζουν τα νέα. Η DeepSeek, μία κινεζική εταιρία τεχνητής νοημοσύνης (AI), κυκλοφόρησε ένα μοντέλο AI ονόματι R1 το οποίο είναι συγκρίσιμο ως προς τις δυνατότητες του με τα καλύτερα μοντέλα εταιριών όπως η OpenAI, η Anthropic και η Meta. Όμως αναπτύχθηκε με ριζικά μικρότερο κόστος, χωρίς να χρησιμοποιήσει τις πλέον υπερσύγχρονες κάρτες γραφικών. Η DeepSeek δημοσιοποίησε, επίσης, αρκετές από τις λεπτομέρειες του μοντέλου ώστε να μπορούν άλλοι να το τρέξουν στους υπολογιστές τους χωρίς χρέωση.

Η DeepSeek είναι ένας τυφώνας που έχει χτυπήσει τις Magnificent Seven των εταιριών υψηλής τεχνολογίας[1] κάτω από τη ζώνη. Η Deepseek δεν χρησιμοποίησε τα πιο πρόσφατα και τα καλύτερα μικροτσίππ και λογισμικά της Nvidia. Δεν χρειάστηκε τεράστια έξοδα για την εκπαίδευση του μοντέλου AI σε αντίθεση με τους Αμερικανούς ανταγωνιστές της. Και προσφέρει εξίσου πολλές χρήσιμες εφαρμογές.

Η DeepSeek έχτισε το R1 μικροτσίπ παλαιότερα και πιο αργά μικροτσίπ από αυτά της Nvidia, τα οποία οι κυρώσεις των ΗΠΑ έχουν επιτρέψει να εξαχθούν στην Κίνα. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ και οι τιτάνες της τεχνολογίας σκέφτηκαν ότι θα είχαν το μονοπώλιο στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης λόγω του τεραστίου κόστους που συνοδεύει την κατασκευή καλύτερων μικροτσίπ και μοντέλων AI. Όμως, τώρα, το R1 της DeepSeek καταδεικνύει ότι οι εταιρείες με λιγότερα χρήματα μπορούν σύντομα να λειτουργήσουν ανταγωνιστικά μοντέλα AI. Το R1 λειτουργεί με έναν πολύ περιορισμένο προϋπολογισμό και με πολύ μικρότερη υπολογιστική ισχύ. Επιπλέον, το R1 είναι εξίσου καλό με τους ανταγωνιστές του στην «εξαγωγή συμπερασμάτων» (inference), σύμφωνα με την αργκό του AI για τη συνθήκη όπου οι χρήστες κάνουν ερωτήσεις στο μοντέλο και παίρνουν απαντήσεις. Συγχρόνως, τρέχει σε σέρβερ κατάλληλους για οποιοδήποτε τύπο εταιρίας ώστε να μη χρειάζεται να «νοικιάσουν» με τεράστιο κόστος από άλλους όπως η OpenAI.

Ακόμα περισσότερο, το R1 της DeepSeek είναι «ανοικτού κώδικα», δηλαδή η συγγραφή του κώδικα και οι μέθοδοι εκπαίδευσης είναι ανοικτές σε όλους για να τις αντιγράψουν και να τις αναπτύξουν. Αυτό είναι ένα σοβαρό πλήγμα στα «πατενταρισμένα» μυστικά τα οποία η OpenAI ή το Gemini της Google κλειδώνουν σε ένα «μαύρο κουτί» ώστε να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Εδώ στέκει και μια αναλογία με τα πατενταρισμένα και τα γενόσημα φάρμακα.

Το μεγάλο ζήτημα για τις αμερικανικές εταιρίες AI και τους επενδυτές τους είναι ότι το χτίσιμο μεγάλων κέντρων δεδομένων, που θα φιλοξενούν πολλά ακριβά μικροτσίπ, δεν θα είναι απαραίτητο ώστε να επιτευχθούν επαρκώς επιτυχημένα αποτελέσματα. Μέχρι στιγμής, οι αμερικανικές εταιρίες διαμορφώνουν σταδιακά πανάκριβα σχέδια και προσπαθούν να συγκεντρώσουν τεράστια ποσά για να τα υλοποιήσουν. Πράγματι, την ίδια Δευτέρα που το R1 της DeepSeek εμφανίστηκε στις ειδήσεις, η Meta ανακοίνωσε επιπλέον 65 δις. δολάρια σε επενδύσεις ενώ, μόλις λίγες μέρες πριν, ο πρόεδρος Τραμπ ανακοίνωσε κυβερνητικές επιδοτήσεις ύψους 500 δις. δολαρίων στους γίγαντες της τεχνολογίας στο πλαίσιο του λεγόμενου σχεδίου Stargate. Κατά ειρωνικό τρόπο, ο επικεφαλής της Meta, Μαρκ Ζάκερμπεργκ, είπε ότι έκανε αυτή την επένδυση διότι «Θέλουμε οι ΗΠΑ να θέτουν τα παγκόσμια στάνταρ στο AI, όχι η Κίνα». Ω, Θεέ μου.

 

 

 

 

 

 

 

Εικόνα 1: Δαπάνες κεφαλαίων από τους Magnificent Seven επί του δείκτη τιμής των μετοχών

Τώρα, οι επενδυτές ανησυχούν ότι αυτές οι δαπάνες είναι αχρείαστες και, το πιο σημαντικό, θα πλήξουν την κερδοφορία των αμερικανικών εταιριών αν η DeepSeek μπορεί να λανσάρει εφαρμογές AI στο ένα δέκατο του κόστους. Οι μετοχές πέντε εκ των μεγαλύτερων εταιριών τεχνολογίας που επικεντρώνονται στο AI (η κατασκευάστρια μικροτσίπ Nvidia και οι λεγόμενες «εταιρίες γιγάντιας κλίμακας» [hyperscaling]  όπως η Alphabet, η Amazon, η Microsoft και η Meta) είδαν τη χρηματιστηριακή αξία τους μειώνεται συνολικά πάνω από 750 δις. δολάριαμέσα σε μία μόνο ημέρα. Η DeepSeek απειλεί τα κέρδη των εταιριών στα κέντρα δεδομένων αλλά και των εταιριών ύδρευσης και ενέργειας που αναμένουν να ωφεληθούν από την τεράστια «κλιμάκωση» από την πλευρά των Magnificent Seven. Η φούσκα του αμερικανικού χρηματιστηρίου οφείλεται κατά βάση στους Magnificent Seven.

Εικόνα 2: Σχετική απόδοση τιμών των κεφαλαίων των ΗΠΑ επί εκείνων του υπόλοιπου κόσμου (δολάρια ΗΠΑ

Συνεπως, η DeepSeek έσκασε την τεράστια χρηματιστηριακή φούσκα στις μετοχές των αμερικανικών εταιριών τεχνολογίας; Έτσι πιστεύει ο δισεκατομμυριούχος επενδυτής Ρέι Ντάλιο. Δήλωσε στους Financial Times ότι «η τιμολόγηση έχει φτάσει σε υψηλά επίπεδα την ώρα που υπάρχει ρίσκο στα επιτόκια, ενώ ο συνδυασμός αυτών μπορεί να σκάσει τη φούσκα… Εδώ που είμαστε αυτή τη στιγμή στον κύκλο είναι μια παρόμοια κατάσταση σε σχέση με το πού βρισκόμασταν το 1998 ή το 1999…Με άλλα λόγια, υπάρχει μια σημαντική νέα τεχνολογία η οποία σίγουρα θα αλλάξει τον κόσμο και θα είναι επιτυχημένη. Αλλά κάποιοι άνθρωποι συγχέουν αυτό με το αν οι επενδύσεις είναι επιτυχημένες».

Εικόνα 3: Είναι αυτή μια αναλογία με τη φούσκα του dot-com;  Μετοχές της Cisco το 2000 σε σύγκριση με της Nvidia το 2025)

Όμως η κατάσταση δεν είναι αυτή, τουλάχιστον όχι ακόμα. Η τιμή της εταιρίας μικροτσίπ για AI, Nvidia, μπορεί να έχει βουλιάξει αυτή την εβδομάδα [3-7/2] αλλά η «παντενταρισμένη» της πλατφόρμα προγραμματισμού Cuda είναι ακόμα το πρότυπο της αμερικανικής βιομηχανίας. Με τις μετοχές της να πέφτουν κατά σχεδόν 17%, αυτό απλά τη φέρνει πίσω στα (πάρα πολύ υψηλά) επίπεδα του Σεπτεμβρίου.

 

Εικόνα 4: Τιμή της μετοχής της Nvidia σε δολάρια ΗΠΑ

Πολλά θα εξαρτηθούν από άλλους παράγοντες όπως το αν η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ διατηρήσει τα επιτόκια υψηλά λόγω μιας ανάσχεσης της πτώσης του πληθωρισμού και αν ο Τραμπ θα προχωρήσει σημαντικά με τους δασμούς του και τις απειλές του για τη μετανάστευση, τα οποία το μόνο που θα κάνουν θα είναι να αυξήσουν τον πληθωρισμό.

Αυτό το οποίο θα έπρεπε να εξοργίζει τους ολιγάρχες της τεχνολογίας που γλείφουν τον Τραμπ είναι ότι οι κυρώσεις των ΗΠΑ στις κινεζικές εταιρίες και οι απαγορεύσεις στις εξαγωγές μικροτσιπτσιπ δεν έχουν εμποδίσει την Κίνα από το να σημειώνει ακόμα μεγαλύτερη πρόοδο στην τεχνολογία και στον πόλεμο των μικροτσιπ με τις ΗΠΑ. Η Κίνα κατάφερε να σημειώσει μεγάλα τεχνολογικά άλματα στο AI παρά τους ελέγχους στις εισαγωγές που θεσμοθετήθηκαν από την προεδρία Μπάιντεν και οι οποίοι σκόπευαν να της στερήσουν τόσο τα ισχυρότερα μικροτσίπ όσο και τα προηγμένα εργαλεία που χρειάζονται για να κατασκευαστούν.

Ο κινεζικός γίγαντας της τεχνολογίας Huawei αναδείχθηκε ως ο κύριος ανταγωνιστής της Nvidia στην Κίνα για μικροτσίπ «εξαγωγής συμπερασμάτων». Αυτό ωφελεί και τις εταιρίες AI, συμπεριλαμβανομένης της DeepSeek, ώστε να προσαρμόσουν τα μοντέλα, που εκπαιδεύονται στις κάρτες γραφικών της Nvidia, στο να τρέχουν μοντέλα εξαγωγής συμπερασμάτων σε μικροτσίπAscend. «Η Huawei γίνεται καλύτερη. Έχουν μια ευκαιρία τώρα που η κυβέρνηση λέει στις μεγάλες εταιρίες τεχνολογίας ότι πρέπει να αγοράσουν τα μικροτσίο της και να τα χρησιμοποιήσουν για την εξαγωγή συμπερασμάτων», όπως λέει ένας επενδυτής σε ημιαγωγούς στο Πεκίνο.

Υπάρχουν περαιτέρω δείγματα ότι οι κρατικά σχεδιασμένες επενδύσεις στην τεχνολογία και στις τεχνολογικές δεξιότητες από την Κίνα δουλεύουν πολύ καλύτερα από το να βασίζεται κανείς σε τεράστιους ιδιωτικούς γίγαντες της τεχνολογίας που διοικούνται από μεγιστάνες. Όπως δήλωσε ο Ρέι Ντάλιο, «στο σύστημά μας, σε γενικές γραμμές, κινούμαστε περισσότερο προς μία πολιτική κατέυθυνση βιομηχανικού συμπλέγματος στο οποίο θα υπάρχει δραστηριότητα που θα ελέγχεται και θα επηρεάζεται από την κυβέρνηση, διότι αυτό είναι πολύ σημαντικό… Ο καπιταλισμός από μόνος του, το κίνητρο του κέρδους από μόνο του, δεν μπορεί να κερδίσει αυτή τη μάχη».

Παρ’όλα αυτά, οι τιτάνες του AI δεν έχουν γίνει ακόμα Τιτανικός. Προχωρούν με την «κλιμάκωση» επενδύοντας ακόμα περισσότερα δισεκατομμύρια σε κέντρα δεδομένων και σε πιο προηγμένα μικροτσίπ. Η διαδικασία αυτή καταναλώνει υπολογιστική ισχύ με εκθετικούς ρυθμούς.

Εικόνα 5: Τα μοντέλα AI καταναλώνουν όλο και περισσότερη υπολογιστική ισχύ

Φυσικά, δεν προνοεί κανείς γι’αυτό που οι oικονομολόγοι του κατεστημένου αποκαλούν κόσμια «εξωτερικότητες»[externalities]. Σύμφωνα με μία έκθεση της Goldman Sachs, ένα ερώτημα στο ChatGPT χρειάζεται σχεδόν το δεκαπλάσιο της ηλεκτρικής ενέργειας σε σχέση με μια αναζήτηση στο Google. Ο ερευνητής Τζέσε Ντοτζ έκανε ορισμένους πρόχειρους υπολογισμούς σχετικά με την ποσότητα ενέργειας που χρειάζονται τα AI chatbots. «Μία ερώτηση στο ChatGPT χρησιμοποεί περίπου τόσο ηλεκτρισμό όσο και μία λάμπα που λειτουργεί για περίπου 20 λεπτά», όπως ανέφερε. «Συνεπώς, μπορείτε να φανταστείτε ότι, όταν εκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν κάτι τέτοιο κάθε μέρα, αυτό αποτελεί μια πραγματικά μεγάλη ποσότητα ηλεκτρισμού». Μεγαλύτερη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σημαίνει περισσότερη παραγωγή ενέργειας και, άρα, περισσότερες εκπομπές ρύπων από ορυκτά καύσιμα.

Η Google έχει θέσει ως στόχο τη μηδενική εκπομπή ρύπων μέχρι το 2030. Από το 2007, η εταιρία είπε ότι οι λειτουργίες της είχαν ουδέτερο ισοζύγιο εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα λόγω του αντισταθμίσματος  που αγοράζει ώστε να είναι ισοδύναμο με τις εκπομπές της. Όμως, από το 2023, η Google έγραψε στην έκθεση βιωσιμότητάς της ότι πλέον «δεν διατηρούσε λειτουργική ουδετερότητα ως προς το ισοζύγιο διοξειδίου του άνθρακα». Η εταιρία δήλωσε ότι συνεχίζει να προσπαθεί για μηδενική εκπομπή ρύπων μέχρι το 2030. Όπως ανέφερε ο Ντοτζ, «το πραγματικό κίνητρο της Google είναι να χτίσει τα καλύτερα δυνατά συστήματα AI και είναι διατεθειμένη να διαθέσει άπειρους πόρους γι’αυτό τον σκοπό, συμπεριλαμβανομένων και πραγμάτων όπως η εκπαίδευση συστημάτων AI σε ολοένα και μεγαλύτερα κέντρα δεδομένων μέχρι και σε επίπεδο υπερυπολογιστών, κάτι που προκαλεί μια τεράστια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και, άρα, εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα».

Έπειτα, υπάρχει το νερό. Την ώρα που οι ΗΠΑ είναι αντιμέτωπες με ξηρασίες και πυρκαγιές, οι εταιρίες AI καταναλώνουν νερό για την «ψύξη» των τεράστιων κέντρων δεδομένων ώστε να προστατέψουν τα μικροτσίπ τους. Ακόμα περισσότερο, οι εταιρίες της Σίλικον Βάλεϊ αποκτούν ολοένα και περισσότερο τον έλεγχο των υποδομών παροχής νερού ώστε να ανταποκριθούν στις ανάγκες τους. Για παράδειγμα, σύμφωνα με έρευνα, μπορεί να έχουν χρησιμοποιηθεί περίπου 700.000 λίτρα νερού για να ψύξουν τις μηχανές που εκπαιδεύουν το ChatGPT-3 στις εγκαταστάσεις της Microsoft.

Η εκπαίδευση των μοντέλων AI καταναλώνει 6.000 φορές περισσότερη ενέργεια από μία ευρωπαϊκή πόλη. Επιπλέον, την ώρα που ορυκτά όπως το λίθιο και το κοβάλτιο σχετίζονται περισσότερο με τις μπαταρίες στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας, είναι, επίσης, απαραίτητα για τις μπαταρίες που χρησιμοποιούνται στα κέντρα δεδομένων. Η εξόρυξή τους συχνά περιλαμβάνει σημαντική κατανάλωση νερού και μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνση, υπονομεύοντας την ασφάλεια του νερού.

Ο Σαμ Άλτμαν, ο πρότερος ήρωας της μη-κερδοσκοπικής OpenAI, ο οποίος τώρα έχει πάει να αυξήσει τα κέρδη της Microsoft, υποστηρίζει ότι δυστυχώς πράγματι πρέπει να γίνουν κάποιοι βραχυπρόθεσμοι συμβιβασμοί αλλά είναι απαραίτητοι για την επίτευξη της λεγόμενης «Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης» (Artificial General Intelligence – AGI) καθώς η AGI μπορεί, στη συνέχεια, να βοηθήσει στην επίλυση όλων αυτών των προβλημάτων ώστε να αξίζει ο συμβιβασμός με τα κόστος των «εξωτερικοτήτων».

ΑGI; Τι είναι αυτό; Η Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη είναι το Άγιο Δισκοπότηρο όσων αναπτύσσουν την τεχνητή νοημοσύνη. Σημαίνει ότι τα μοντέλα AI θα γίνουν «υπερ-ευφυή», ξεπερνώντας κατά πολύ ανθρώπινη ευφυΐα. Όταν επιτευχθεί αυτό, όπως υποσχέθηκε ο Άλτμαν, η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα είναι απλά σε θέση να κάνει τη δουλειά που κάνει μόνο ένας εργάτης αλλά θα είναι σε θέση να κάνει τις δουλειές όλων: «Το AI μπορεί να κάνει τη δουλειά ενός οργανισμού». Αυτό θα αποτελούσε την υπέρτατη μεγιστοποίηση της κερδοφορίας ξεμπερδεύοντας με εργάτες στις εταιρίες (ακόμα και στις εταιρίες AI;) την ώρα που οι μηχανές AI αναλαμβάνουν τη λειτουργία, την ανάπτυξη και το μάρκετινγκ για τα πάντα. Αυτό είναι ο παράδεισος για το κεφάλαιο (αλλά ένας εφιάλτης για την εργασία: χωρίς δουλειά και χωρίς εισόδημα).

Γι’αυτό και ο Άλτμαν και οι άλλοι μεγιστάνες του AI δεν θα σταματήσουν να αναπτύσσουν τα κέντρα δεδομένων τους και να φτιάχνουν ακόμα πιο προηγμένα μικροτσίπ απλά και μόνο επειδή η DeepSeek έχει υπονομεύσει τα τωρινά τους μοντέλα. Η εταιρία ερευνών Rosenblatt προβλέπει την απάντηση των γιγάντων της τεχνολογίας: «Γενικά, αναμένουμε να πέσει βάρος στη βελτίωση της χωρητικότητας, κινούμενοι ταχύτερα προς τη γενική τεχνητή νοημοσύνη περισσότερο παρά προς τον περιορισμό των δαπανών». Τίποτα δεν πρέπει να σταματήσει την επίτευξη του στόχου των υπερ-ευφυών μοντέλων AI.

Κάποιοι θεωρούν τον αγώνα για την επίτευξη της AGI ως μια απειλή για την ίδια την ανθρωπότητα. Ο Στιούαρτ Ράσελ, καθηγητής επιστήμης υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας Μπέρκλεϊ, δήλωσε: «Ακόμα και οι διευθύνοντες σύμβουλοι που εμπλέκονται στον αγώνα έχουν δηλώσει ότι, όποιος και να κερδίσει, θα είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει τον αφανισμό του ανθρώπινου γένους κατά τη διαδικασία αυτή διότι δεν έχουμε ιδέα για το πώς να ελέγξουμε συστήματα που είναι πιο ευφυή από εμάς…Με άλλα λόγια, ο αγώνας για την AGI είναι ένας αγώνας προς την άκρη του γκρεμού».

Μπορεί και να ισχύει αλλά συνεχίζω να αμφιβάλλω για το κατά πόσο η ανθρώπινη «ευφυΐα» μπορεί να αντικατασταθεί από την ευφυΐα των μηχανών, κυρίως διότι είναι  ουσιωδώς διαφορετικές. Οι μηχανές δεν μπορούν να σκεφτούν τις δυνητικές και ποιοτικές αλλαγές. Η νέα γνώση έρχεται από τέτοιους μετασχηματισμούς (που είναι ίδιον του ανθρώπου) και όχι απλά από την επέκταση της υπάρχουσας γνώσης (όπως κάνουν οι μηχανές). Μόνο η ανθρώπινη ευφυΐα είναι κοινωνική και μπορεί να δει τη δυνατότητα αλλαγής, ειδικά κοινωνικής αλλαγής, η οποία θα οδηγήσει σε μια καλύτερη ζωή για την ανθρωπότητα και για τη φύση.

Αυτό που ανέδειξε η DeepSeek είναι ότι το AI μπορεί να αναπτυχθεί σε ένα επίπεδο που μπορεί να βοηθήσει την ανθρωπότητα και της κοινωνικές της ανάγκες. Είναι δωρεάν, ανοιχτό και προσβάσιμο προς κάθε χρήστη και προγραμματιστή. Δεν έχει αναπτυχθεί μέσω του κέρδους ή για να σημειώσει κέρδος. Όπως το έθεσε ένας σχολιαστής: «Θέλω το AI να κάνει τη μπουγάδα μου και να πλένει τα πιάτα ώστε να μπορώ να ασχοληθώ με την τέχνη και το γράψιμο, όχι το AI να κάνει τέχνη και να γράφει ώστε εγώ να κάνω τη μπουγάδα και να πλένω τα πιάτα». Οι μάνατζερ φέρνουν το AI ώστε να «επιλύσουν τα προβλήματα της διοίκησης εις βάρος των πραγμάτων για τα οποία πολλοί θεωρούν ότι το AI δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιείται, όπως η δημιουργική δουλειά… Αν το AI πρόκειται να είναι χρήσιμο, χρειάζεται να έρθει από τα κάτω, διαφορετικά το AI θα είναι άχρηστο για τη μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων».

Αντί για την ανάπτυξη του AI ώστε να σημειώσει κέρδη, να μειώσει τις θέσεις εργασίας και το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων, το AI, υπό κοινή ιδιοκτησία και κοινό σχεδιασμό, θα μπορούσε να μειώσει τις ώρες της ανθρώπινης εργασίας για όλους και να απελευθερώσει τους ανθρώπους από τον μόχθο ώστε να επικεντρωθούν στη δημιουργική εργασία την οποία μόνο η ανθρώπινη ευφυΐα μπορεί να φέρει εις πέρας. Θυμηθείτε ότι το «Άγιο Δισκοπότηρο» ήταν βικτωριανή ιστορία προτού γίνει μυθιστόρημα του Νταν Μπράουν.

[1] ΣτΜ Περιλαμβάνονται οι εταιρίες Alphabet-Google, Amazon, Apple, Meta, Microsoft, Nvidia και Tesla

 

Μετάφραση του Θοδωρή Τσαβέα