Μια βασική εισαγωγή

Το Σαν Κριστόμπαλ ντε Λας Κάσας ήταν/είναι μια αρκετά πολιτικοποιημένη πόλη και φημίζεται για την οργάνωσή των κατοίκων της σε συνελεύσεις γειτονιών. Ειδικά ορισμένες γειτονιές έχουν πολύ μεγάλη ιστορία και πολύ δυνατή οργάνωση όπως πχ. Η γειτονιά του Κουκξτιτάλι. Επίσης, είναι η γειτονιά όπου οι κατακτητές/αποικιοκράτες έστειλαν να μείνουν τους ιθαγενείς εργάτες, κατά το χτίσιμο του Σαν Κριστόμπαλ, ώστε να μην «αναμιγνύονται» οι πληθυσμοί. Το Κουκξτιτάλι βρίσκεται περίπου μισή ώρα περπάτημα από το κέντρο του Σαν Κριστόμπαλ. Πέρα από τον ιθαγενικό και εργατικό του χαρακτήρα το Κουκξτιτάλι έχει μία πολύ μεγάλη ιστορία για τη μάχη των κατοίκων για πόσιμο νερό στη γειτονιά που ξεκινάει από τα 70s.
Επίσης σημαντική σημείωση: Η Τσιάπας είναι μια πάμπλουτη πολιτεία από άποψη φυσικών πόρων και ιδιαίτερα (πόσιμου) νερού. Την ίδια στιγμή, σε όλη την πολιτεία υπάρχει πρόβλημα με το νερό, καθώς η διαχείριση αυτού έχει δοθεί στην Κόκα κόλα η οποία, τι σοκαριστικό, δε φαίνεται να νοιάζεται καθόλου όχι για το αν το νερό των σπιτιών είναι πόσιμο, αλλά ούτε καν για το αν τα σπίτια έχουν νερό.∗ Οι διακοπές νερού είναι συνήθεις.
Σε άλλα νέα, η Ορμίγα είναι η πιο επικίνδυνη γειτονιά του Σαν Κριστόμπαλ. Την ελέγχουν τα καρτέλ, σε βαθμό που διατηρούν την δικιά τους φυλακή. Ξαναδιάβασε την προηγούμενη πρόταση. Φημίζεται για την αγριότητα των κατοίκων της και τις συνθήκες ζωής που παράγουν τη νέα γενιά των Καρτέλ. Βρίσκεται γεωγραφικά και από άποψη εγκληματικότητας (ψιλά στο λόφο) πάνω από τη Ζόνα Νόρτε (βόρεια ζώνη) που επίσης φημίζεται για την επικινδυνότητά της. Οι ντόπιοι δεν πατάνε καν στη Ζόνα Νόρτε. Τον Ιανουάριο μια καινούρια ομάδα της αστυνομίας, αποτελούμενη μόνο από κομάντο στρατιωτικούς, έκανε μία μικρή περιπολία μία μέρα στην Ορμίγα και όλη η πόλη σοκαρισμένη μιλούσε γι’ αυτό.∗∗

Χουλιάν και Ζόνα Νόρτε

Είναι μία από τις σπάνιες φορές που κάνω τη βραδινή βάρδια και το σιχαίνομαι, γιατί πρέπει να κάνω κλείσιμο κι άρα να καθαρίσω όλη την κουζίνα. Επιτέλους τελειώνω το πλύσιμο του τελευταίου πιάτου, το βάζω στη στοίβα, σκουπίζω τα χέρια μου καθώς κατευθύνομαι προς τα έξω και στο διακόπτη του φωτός κι εκείνη τη στιγμή βλέπω τον Χουλιάν (συνάδελφο σερβιτόρο) να κάθεται λίγο πιο έξω και να χαζεύει στο κινητό του χωρίς κάποια εμφανή πρόθεση να κουνηθεί.
– Έπ, Χουλιάν, τι κάνεις ακόμα εδώ; Κλείνουμε τώρα κι έχεις σχολάσει 2 ώρες πριν.
– Θα μείνω εδώ απόψε. Θα κοιμηθώ στον καναπέ των πελατών.
– Τι; Μα κάνει πολύ κρύο εδώ.
– Μέσα στο χώμα κάνει περισσότερο. Δε μπορώ να φύγω. Ψάχνουν όλοι κάποιον που έκανε κάτι κακό στη κόρη ενός Χέφε∗∗∗ στη Ζόνα Νόρτε κι είναι πολύ επικίνδυνο να γυρίσω μετά τη Δύση του ηλίου. Όλοι είναι ύποπτοι, οι σικάριος∗∗∗∗ δεν βλέπουν καλά μέσα στο σκοτάδι και κοκαρισμένοι όπως είναι, δεν το πολυσκέφτονται, και ρίχνουν και μερικές σφαίρες παραπάνω για τη σιγουριά.
-Περίμενε, πάω να σου φέρω μια κουβέρτα από τις δικές μου.
-Ευχαριστώ.

Γυναίκες στη Σάντα Λουτσία ή η Φραντζέσκα αφηγείται

Ήθελα πολύ κι εγώ να οργανωθώ και να πάω στη συνέλευση γειτονιάς. Λίγο που δε με έπαιρναν στα σοβαρά σαν νεαρή ξένη, λίγο που ήθελαν να σιγουρευτούν για το ποιόν μου, κατάφερα εν τέλει μετά από λίγα βάσανα να μπω στο «γκρουπ των γειτόνων» στο γουάτς απ. Eίδα ότι θα γινόταν συνέλευση σε ένα συγκεκριμένο δρόμο, κλασσικά και παραδοσιακά για τις συνελεύσεις των γειτονιών, στο πεζοδρόμιο. Έφτασα και στην αρχή νόμιζαν ότι είμαι τουρίστρια αλλά πάλι καλά ήξερα δύο οικογένειες από την γειτονιά οι οποίες διαβεβαιώσαν τους υπόλοιπους ότι έμενα εκεί. Ξεκίνησε η συζήτηση τα σημεία της οποίας ήταν γραμμένα σε μια λευκή κόλα χαρτί και τα οποία φώναζε ένας συντονιστής. Τα δύο βασικά σημεία που αξίζουν αναφορά και θα καταλάβεις γιατί, ήταν το ρεύμα και οι κλοπές στη γειτονιά. Για το ρεύμα με αλλεπάλληλες δράσεις και αιτήματα καταφέραμε να πληρώνουμε λιγότερο σαν γειτονιά αφού, παρόλο που είμαστε κεντρική γειτονιά, τότε δεν είχαμε τόσα μαγαζιά. Εκεί αντιλήφθηκα ξεκάθαρα και γρήγορα τη σημασία της οργάνωσης της γειτονιάς. Τώρα, όσο αναφορά τις κλοπές, ήταν το τελευταίο θέμα συζήτησης. Χωρίς να πολυπάρω χαμπάρι τι και πως, αποφασίστηκαν κάποιες περιπολίες και μάλιστα γυναικών. Όταν κατάλαβα τι συνέβαινε πανικοβλήθηκα λίγο και προσπαθούσα να βγάλω άκρη τι πρέπει να κάνουμε. Η σύγχυσή μου μεγάλωσε τη στιγμή που δύο γυναίκες γύρισαν με κοίταξαν και ρώτησαν:
– Μαγειρεύεις;
– Ναι ναι.
– Κάνεις τορτίγιες ή πίτες;
– Όχι συχνά αλλά καμιά φορά ναι.
– Την Τετάρτη να είσαι εδώ στις οχτώ με τον πλάστη σου.
Τι; Πως; Γιατί; Δεν καταλάβαινα τίποτα. Για να μην χρονοτριβώ, προφανώς δεν βγήκαμε να πιάσουμε κλέφτες ή να δείρουμε αλλά περιπολήσαμε τη γειτονιάς μας για 2 ώρες, το θυμάμαι μέχρι σήμερα, 47 γυναίκες με τον πλάστη στο χέρι. Να δείξουμε ότι είμαστε εδώ, είμαστε οργανωμένες και πολλές και δεν φοβόμαστε. Και δεν εννοώ μόνο ως γυναίκες αλλά και ως γείτονες. Τώρα μετά από 8 χρόνια τα λέω και μου φαίνονται αυτονόητα αλλά τότε ήταν αποκαλυπτική εμπειρία για εμένα. Να οργανωθούμε πολιτικά σα γειτονιά ήταν κάτι το εξωπραγματικό. Πόσο μάλλον να συζητάμε, να γνωριζόμαστε, να συνδεόμαστε, μέσα από κοινά προβλήματα και αγώνες στη γειτονιά μας και να κερδίζουμε πράγματα.

Ταμπέλες σε δρόμους έξω από σπίτια στη Σάντα Λουτσία που ενημερώνουν παντός ενδιαφερόμενο ότι η γειτονιά προστατεύεται από τους οργανωμένους κατοίκους/γείτονες της.

Τα παιδιά στο Κουκξιτάτλι

– Τα ακούς;
– Όχι, τι είναι;
– Τα παιδιά που φωνάζουν.
– Όχι, χαμήλωσε τη μουσική.
…
– Τι λένε;
– «Ο Μαρσέλο Πέρεζ ζει! Ζήτω ο Μαρσέλο Πέρεζ!».
– Τι; Μα πως;
– Το κάνουν συχνά. Αυτά ακούνε, αυτά ζούνε, αυτά λένε. Δε μου έλεγες προχθές ότι στην Ελλάδα λέτε “οι μικροί και οι τρελοί ξέρουν την αλήθεια”;
– Όχι ακριβώς αλλά ναι. Το νόημα αυτό είναι. Άρα όπως εμείς λέγαμε για σούπερ ήρωες και ποδοσφαιριστές, αυτά λένε για κοινωνικούς ήρωες;
– Δεν το είχα σκεφτεί έτσι αλλά ναι αυτό ακριβώς συμβαίνει.

Το μιούραλ για τον πάτερ Μαρτσέλο Πέρεζ στο Κουκξτιτάλι στο σημείο της δολοφονίας του

Το παράθυρο από το οποίο έμπαιναν στο χώρο οι φωνές των παιδιών.

Η Ορμίγα το βράδυ

Κοίτα την Ορμίγα. Έτσι όπως είναι πάνω στον λόφο χτισμένη, μοιάζει με έναστρο ουρανό αργά το βράδυ. Σαν όλα τα αστέρια που έπεσαν να έχουν πάει και να έχουν κάτσει εκεί. Και φαίνεται λογικό. Αφού στην Ορμίγα είναι πάντα σκοτάδι. Και αφού, τα παιδιά στην Ορμίγα δε μπορούν να ευχηθούν τίποτα στη ζωή τους… κανένα αστέρι δεν πέφτει από εκεί.

Η Ορμίγα αργά το βράδυ από μία ταράτσα στο κέντρο του Σαν Κριστόμπαλ. Η φωτογραφία είναι του A. Cases

Νανουρίσματα στην Τλαξκάλα

-Πως είναι η ζωή στην Τλαξκάλα Εμάνουελ;
– Καλά. Εκεί είμαστε όλοι εργάτες κι είμαστε το ίδιο. Δεν έχει πολλούς καβγάδες. Και για εμένα που είμαι από εκεί είναι σχετικά ήσυχα.
-Τι εννοείς σχετικά; Έχω ακούσει ότι καμιά φορά παίζονται πυροβολισμοί εκεί είναι αλήθεια;
-Ναι αλλά πολύ σπάνια, καμία σχέση με πιο ψιλά (εννοεί την Ορμίγα και την Ζόνα Νόρτε).
– Τους πυροβολισμούς κι από πιο ψιλά εσείς του ακούτε; Καθημερινά;
-Έτσι μάθαμε να κοιμόμαστε από παιδιά. Μας νανούριζαν οι πυροβολισμοί, οι φωνές και τα αυτοκίνητα.
Μου λέει και σκάει ένα πλατύ χαμόγελο με ένα αυθόρμητο και γνήσιο χαχανητό λες και λέγαμε ανέκδοτα.

Ο Φάμπιο, το Κουκξτιτάλι και το νερό

– Η Φραντσέσκα μου είπε τις ιστορίες της για τη Σάντα Λουτσία. Σειρά σου.
– Α καλά. Πήγες στη Φραντσέσκα και σου είπε φαντάζομαι για τα γουάτς απ γκρουπ κι αυτά τα μοντέρνα. Εμείς εδώ στο Κουκξτιτάλι είμαστε παλιομοδίτικοι.
– Δηλαδή;
– Εντάξει κι εμείς έχουμε γούατς απ, όπως κι αυτοί για να ενημερώνουμε τους γείτονες τι γίνεται. Αλλά για τη συνέλευση βγαίνει όποτε είναι να γίνει ένα αμάξι με μεγάφωνο 3-4 φορές μέσα στη βδομάδα και φωνάζει «Αασααμπλεεεεεεααααααα! Αασααμπλεεεεεεεεαααααα!∗∗∗∗∗ Την ερχόμενη Τρίτη στις 8». Κι έτσι μαζευόμαστε. Αγνά. Παλιομοδίτικα. Παραδοσιακά. Έτσι μας αρέσει εδώ.
Γελάω δυνατά γιατί σκέφτομαι τον παλιατζή στη γειτονιά μου να μας καλεί για συνέλευση. «Ό,τι έχετε για πέταμα παίρνω. Όλα τα παλιά μαζεύω. Παλιά πλυντήρια, παλιές κουζίνες, παλιές μπανιάρες, παλιά σώματα. Παλιές δομές και σχέσεις εξουσίας, παλιές αντιλήψεις για το φύλο και την εργασία, παλιές προκαταλήψεις και καπιταλιστικά όνειρα. Φέρτε τα στη συνέλευση την Τρίτη στις 8». Προσπαθώ να σοβαρευτώ με εμφανή δυσκολία ενώ ο Φάμπιο συνεχίζει:
– Πέρα από την πλάκα πάντως εδώ γνωρίζεις πως έχει η κατάσταση και πως τα πράγματα είναι πολύ πιο σκληρά και δύσκολα από τη Σάντα Λουτσία.
– Ναι ναι, το ξέρω. Εσύ πως τις έζησες τις συνελεύσεις γειτονιάς;
– Τον πρώτο ενάμισι χρόνο δεν έβγαλα άχνα. Μόνο άκουγα και παρακολουθούσα. Μετά ξεκινήσαμε να οργανωνόμαστε μερικοί και να συζητάμε τα θέματα από μία άλλη σκοπιά. Και μετά από 3 χρόνια από τότε που ξεκινήσαμε, καταφέραμε να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη της γειτονιάς. Κερδίσαμε πολλές μάχες και ειδικά για το νερό που απαιτήσαμε και φτιάξαμε σωλήνες για να είναι πόσιμο στο Κουκξτιτάλι.
– Και ήταν κυρίως για το νερό οι αγώνες σωστά;
– Εννοείται πως όχι! Κερδίσαμε πολλά πράγματα με την οργάνωση και τις πορείες μας όπως ένα κέντρο υγείας στη γειτονιά και την ανέγερση ενός σχολείου για παιδιά στο γυμνάσιο. Όμως, τώρα, πλέον παλεύουμε με άλλους τρόπους όπως το Barrio Bravo (εξηγείται παρακάτω τι είναι αυτό).
– Αυτό ήθελα να σε ρωτήσω. Και μετά; Τι έγινε; Γιατί τώρα για παράδειγμα το Κουκξτιτάλι οριακά δεν έχει νερό και είναι και χάλια.
– Οι παραστρατιωτικοί έκλεισαν το νερό και κατέστρεψαν τις σωλήνες. Μετά, όλως τυχαίως, ξαναπήρε την διαχείριση του νερού η Coca Cola και «μερικά γκρουπ» συνδεδεμένα με τα καρτέλ και τους παραστρατιωτικούς ξαναεμφανίστηκαν και πήρα τον έλεγχο της συνέλευσης.
– Πόσα χρόνια ήσασταν εσείς στη συλλογική διαχείριση του νερού;
– Κάτι λίγο παραπάνω από δυόμισι και μετά συνεχίσαμε για ένα δύο χρόνια ακόμα να παρεμβαίνουμε ενεργά. Αλλά τα τελευταία τρία-τέσσερα όπως καταλαβαίνεις με την όλη κατάσταση είμαστε πιο ήσυχοι πάλι.
– Καλά δε φοβάσαι; Δε φοβάσαι μην σε σκοτώσουν;
– Να μη με σκοτώσουν; Να μη με εξαφανίσουν φοβάμαι Νικηφόρε. Αν με σκοτώσουν όλοι θα ξέρουν τι έγινε. Ίσως γίνω μιούραλ σε κάποιο τοίχο και το κίνημα θα με θυμάται και θα με θεωρεί ένα πεσόντα ήρωα. Αλλά αν με εξαφανίσουν… Δεν θέλω οι κόρες μου να μην ξέρουν τι έγινε με τον πατέρα τους. Που είναι; Τις παράτησε; Γιατί εξαφανίστηκε ή ποιος τον εξαφάνισε; Να με ψάχνουν η οικογένεια και οι φίλοι μου και να φοβούνται, να αμφιβάλουν, να υποθέτουν. Καλύτερα να με βρουν νεκρό.
– Και σε αυτή την κατάσταση πως αντέχεις να συνεχίζεις;
– Γιατί είμαι άνθρωπος! Έχω όνειρα, ελπίδες, ευαισθησίες, αξίες και παιδιά. Δεν θα ζήσω τη ζωή μου με σκυμμένο το κεφάλι, απομονωμένος από τους γύρω μου και τα προβλήματα της κοινωνίας, μόνο με τους φίλους μου επειδή εγώ είμαι κάπως καλά οικονομικά. Εσύ τι καταλαβαίνεις; Αν το αφήσουμε θα μας σεβαστούν; Θα μας λάβουν υπόψιν; Θα νοιαστούν; Οι ισχυροί ανίκανοι αυτού του κόσμου θα φτιάξουν ένα καλύτερο κόσμο για εμάς μάλλον εε; Όπως έως τώρα. Η ερώτηση δεν είναι εμείς πως αντέχουμε! Η ερώτηση είναι: οι υπόλοιποι πως αντέχετε να μην κάνετε το ίδιο;

«Οργανωμένη Γειτονιά! Κουξτιτάλι για το δικαίωμα να ζούμε με ειρήνη»

Το Barrio Bravo είναι ένας αυτοοργανωρένος χώρος σωματικής ασκήσης στο Κουκξτιτάλι που προσφέρει διαφόρων τύπων αθλήματα (Καλισθενική, Καποέιρα, Τσίρκο, Μποξ, Χορό) με ελέυθερη/εθελοντική οικονομική συνεισφορά και τον οποίο έχτισαν με τα χέρια τους οι οργανωμένοι κάτοικοι της γειτονιάς και συλλογικότητες (βλ. Φάμπιο και Φραντζέσκα). Ο χώρος (εμπνευσμένος από τα αυτόνομα γυμναστήρια της Ρώμης) είναι ανοιχτός σε όλους, ενάντια σε κάθε μορφής διάκριση ή διαχωρισμό και προάγει την συλλογική άσκηση και τη δημιουργία συνδέσεων και βαθύτερων σχέσεων μεταξύ των αθλούμενων και των κατοίκων της περιοχής. Ταυτόχρονα έχει πολλές δράσεις όπως καθαρισμό του πάρκου στο οποίο βρίσκεται, ενημέρωση για εξωαθλητικά ζητήματα και προφανώς δουλεύει με συνελεύσεις. Και από προσωπική εμπειρία…Δουλεύει πολύ καλά!

Ο πάτερ Μαρσέλο Πέρεζ στa εγκαίνια του Barrio Bravo Autonomo Popular

Από τα βουνά του Νοτιοανατολικού Μεξικού,

∗Η δράση της κόκα κόλα, ειδικά μέσα από την ιδιωτικοποίηση του νερού, στο Μεξικό και ιδιαίτερα στην Τσιάπας αποτελεί ένα παγκοσμίου μεγέθους σκάνδαλο.

∗∗Περισσότερο μάλλον το έκαναν σαν κίνηση εντυπωσιασμού αφού δε φαίνεται ότι θα (θέλουν/μπορούν να) τους πειράξουν.

∗∗∗Η κυριολεκτική μετάφραση της λέξης είναι «Αφεντικό» και χρησιμοποιείτε συνήθως για κάποιο σημαντικό άτομο στην ιεραρχία των Καρτέλ.
∗∗∗∗Οι εκτελεστές/δολοφόνοι των καρτέλ
∗∗∗∗∗«Συνέλευση» στα ισπανικά