Η πρόσφατη άνοδος της κινεζικής DeepSeek στον χώρο της τεχνητής νοημοσύνης αποτελεί κάτι πολύ περισσότερο από μια διατάραξη των χρηματιστηριακών αγορών. Είναι μια ηχηρή υπενθύμιση της δύναμης που έχει η συλλογική δημιουργία και το μοίρασμα της γνώσης.

Με κόστος ανάπτυξης μόλις 6 εκατομμύρια δολάρια – ένα ελάχιστο κλάσμα των δισεκατομμυρίων που έχουν επενδύσει οι αμερικανικοί κολοσσοί – η DeepSeek κατάφερε να δημιουργήσει ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης εφάμιλλο του ChatGPT. Πώς; Αξιοποιώντας τη δύναμη του ανοιχτού κώδικα και της συλλογικής νοημοσύνης.

Αυτή η επιτυχία δεν είναι τυχαία. Στην ιστορία της τεχνολογίας, μερικά από τα πιο επαναστατικά άλματα έχουν προέλθει από κοινότητες που μοιράζονται ελεύθερα τη γνώση τους. Το GNU/Linux, που σήμερα τρέχει τους 500 ισχυρότερους υπολογιστές του κόσμου, η Wikipedia που έχει φέρει επανάσταση στη διάχυση της γνώσης, τα λογισμικά Apache και nginx που υποστηρίζουν το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου ιστού – όλα αυτά είναι προϊόντα της λογικής των ψηφιακών κοινών (digital commons).

Αυτό που βλέπουμε με τη DeepSeek είναι η επέκταση αυτού του μοντέλου στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης. Και αυτό τρομάζει τους τεχνολογικούς κολοσσούς που έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια στην προσπάθειά τους να μονοπωλήσουν αυτή την τεχνολογία.

Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Θα επιτρέψουμε στην τεχνητή νοημοσύνη να γίνει άλλο ένα εργαλείο συγκέντρωσης πλούτου και εξουσίας στα χέρια των λίγων, ή θα ακολουθήσουμε το παράδειγμα των ψηφιακών κοινών, όπου η τεχνολογία αναπτύσσεται συλλογικά για το κοινό καλό;

Η εμπειρία μας δείχνει ότι η καινοτομία ανθίζει όταν η γνώση ρέει ελεύθερα. Όταν οι άνθρωποι μπορούν να χτίσουν πάνω στη δουλειά ο ένας του άλλου, να πειραματιστούν, να αποτύχουν και να ξαναπροσπαθήσουν χωρίς τους περιορισμούς των πατεντών και των πνευματικών δικαιωμάτων.

Αυτό που διακυβεύεται δεν είναι απλώς η μοίρα κάποιων μετοχών στο χρηματιστήριο. Είναι το ίδιο το μέλλον της τεχνολογικής καινοτομίας και το πώς αυτή θα διαμορφώσει την κοινωνία μας. Η επιτυχία της DeepSeek, ανεξαρτήτως πως θα εξελιχθεί η εφαρμογή καθώς ενδεχομένως αποτελεί ή μπορεί να αποτελέσει πιόνι σε μια γεωπολιτική σκακιέρα, μας δείχνει ότι υπάρχει εναλλακτική στο μοντέλο των κλειστών, ιδιόκτητων συστημάτων.

Θα επιτρέψουμε στην τεχνητή νοημοσύνη να γίνει άλλο ένα εργαλείο συγκέντρωσης πλούτου και εξουσίας, ή θα την αξιοποιήσουμε για να χτίσουμε έναν κόσμο πιο δημοκρατικό και βιώσιμο;

Η απάντηση βρίσκεται στα χέρια μας.

—